Het kan al eerder misgaan in Griekenland als de sluipende
bankrun, waarvan deze week sprake is, doorzet. Maar stel dat de Griekse
banken het hoofd boven water houden tot 17 juni. Dan liggen er twee
basisscenario’s.
Als er een parlementaire meerderheid komt van partijen die in principe
afspraken met de Europese Unie (EU) en het Internationaal Monetair Fonds
(IMF) willen nakomen, ligt er een basis om voort te modderen met
internationale schuldeisers. Het alternatief, bij winst van radicaal links
in Griekenland, is het opzeggen van gemaakte afspraken. Griekenland ligt dan
op ramkoers met Europa.
Winst middenpartijen: achterstallig onderhoud
Wanneer partijen die zich willen houden aan de gemaakte bezuinigings- en
hervormingsafspraken, een regering kunnen vormen na 17 juni, kan Griekenland
waarschijnlijk in de eurozone blijven.
Maar het land kampt dan wel met een stevig probleem: het loopt achter op
gemaakte afspraken. Persbureau Reuters
signaleert dat de afgelopen woensdag als interim-premier aangestelde jurist
Panagiotis Pikramenos de komende weken geen mandaat heeft om gevoelige
politieke beslissingen te nemen.
Zo loopt de privatisering van Griekse staatseigendommen, zoals oliebedrijf
Hellenic Petroleum, nu al forse vertraging op. De kans dat Griekenland dit
jaar drie miljard euro ophaalt met privatiseringen wordt steeds kleiner.
Andere maatregelen, zoals een plan voor verhoging van de
belastingopbrengsten met 1,5 procent in 2013 en 2014 lopen ook vertraging
op.
Een manier om dit probleem op te lossen, is dat een nieuwe Griekse regering
belooft de bezuinigings- en hervormingsafspraken alsnog na te komen, maar in
de praktijk toch gaat heronderhandelen met het IMF, de Europese Unie en de
Europese Centrale Bank.
Van belang is dat de primaire begroting van Griekenland, dat wil zeggen de
balans tussen inkomsten en uitgaven exclusief de rentelasten, de afgelopen
jaren fors is verbeterd. Uit de jongste
raming van de Europese Commissie blijkt dat het primaire tekort van
Griekenland is gedaald van 10,4 procent in 2009, tot 2,2 procent in 2011.
Dat is lager dan het primaire tekort van Nederland dat op 2,6 procent
uitkwam afgelopen jaar.
Als eurolanden bijvoorbeeld bereid zijn om zelf meer af te schrijven op hun
Griekse staatsleningen, zoals banken begin dit jaar hebben gedaan, of de
rentelast van Griekenland direct te verlagen, krijgen de Griekse overheid en
de economie in bredere zin wat extra lucht.
In dit geval nemen de eurolanden en het IMF een beetje expra pijn, maar
ontkomen Griekse werknemers evenmin aan verdere loonsverlagingen, die zijn
afgesproken in de huidige bezuinigingspakketten.
Winst Radicaal Links: ramkoers
Wint de radicaal linkse partij van de 37-jarige Alexis Tsipras de Griekse
verkiezingen, dan komt er een stevige confrontatie met de (buitenlandse )
schuldeisers van Griekenland.
“Onze eerste keus is om onze Europese partners ervan te overtuigen dat het in
hun eigen belang is om financiering niet stop te zetten. Maar als ze
doorgaan met eenzijdige actie, dat wil zeggen onze financiering afsnijden,
zijn we gedwongen om betalingen aan crediteuren op te schorten”, stelde
Tsipras vrijdag in een interview met zakenkrant The
Wall Street Journal.
De chaotische invoering van een Griekse munt, naast de euro, lijkt dan
onvermijdelijk (zie dit
artikel van Mathijs Bouman). Buitenlandse schuldeisers lijden dan zeer
grote verliezen. Zo staat voor Nederland naar
schatting 19 miljard euro op het spel.
In Griekenland zelf groeit bij een euro-exit de kloof tussen rijke Grieken die
hun vermogen op tijd hebben veilig gesteld, en arme Grieken die dure
importen op zich af zien komen.
Gevluchte spaarders rijker
Elke Griek die inmiddels spaargeld van Griekse banken heeft gehaald en elders
heeft gestald, boekt bij invoering van een Griekse munt een forse
vermogenswinst. Een nieuwe Griekse munt devalueert namelijk ongetwijfeld
fors ten opzichte van de euro.
Bovendien is de kans groot dat bijvoorbeeld binnenlandse hypotheekschulden op
termijn worden omgezet in de nieuwe Griekse munt. Wie harde euro's in z'n
sok heeft, is dan spekkoper. Zijn spaargeld is meer waard, zijn schuld
verdampt.
Hyperinflatie
Tegenover de vermogenswinst op 'gevluchte' spaargelden staat bij introductie
van een relatief zwakke nieuwe munt een enorme prijsstijging van
geïmporteerde goederen. Als Griekenland met een eigen munt olie moet
importeren, wordt benzine al snel twee keer zo duur.
Daar komt bij dat als Griekenland in gebreke blijft wat betreft
rentebetalingen op de huidige staatsschuld, het land nog steeds het primaire
tekort op de overheidsbegroting moet financieren. Ofwel: er moet ook in dit
geval bezuinigd worden om de begroting in evenwicht te brengen, want de kans
dat het land op de internationale kapitaalmarkt kan lenen is na een
wanbetaling vrijwel nihil.
Het alternatief is dat de Griekse centrale bank een losser monetair beleid
voert en nieuwe drachmes gaat bijdrukken om tekorten te financieren. In dat
geval ligt forse inflatie, wellicht hyperinflatie, op de loer. De koopkracht
van de nieuwe Griekse munt neemt dan nog meer af.
EU-lidmaatschap
In het geval van een Grexit bevindt Griekenland zich in een juridisch
niemandsland wat betreft dat status van het land in de Europese Unie. Er is
geen officiële route voor uittreding uit de euro. Opzeggen van de euro kan
in theorie alleen in combinatie met het uittreden
uit de Europese Unie.
Maar in het laatste geval kan Griekenland ook geen beroep meer doen op de
zogenoemde structuurfondsen van de EU, waardoor het land veel geld voor
investeringsprojecten zou mislopen. Ook krijgt het dan niet langer
landbouwsubsidies van Brussel in de vorm van inkomenssteun voor Griekse
boeren. Ook zouden dan de grenzen voor Griekse emigranten waarschijnlijk op
slot gaan.
Een Griekse regering die rente- en schuldbetalingen aan buitenlandse
schuldeisers stop zet, zal proberen EU-lid te blijven. Maar politiek wordt
dat een lastige figuur als Griekenland wel een beroep wil blijven doen op
Europees subsidiegeld. Dan zullen eurolanden onvermijdelijk hun claims ten
aanzien van Griekse staatsschulden op tafel leggen.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl